Ndërsa rritja e çmimeve duket se po ngadalësohet, inflacioni i eurozonës është ende në 8.5% – katër herë më i lartë se objektivi i Bankës Qendrore Evropiane prej 2% – dhe mund të rritet përsëri
Nga Hans-Werner Sinn
Project Syndicate
I goditur rëndë nga pandemia COVID-19 dhe lufta në Ukrainë, Bashkimi Evropian ka nevojë për para. Dhe duke qenë se Paolo Gentiloni, komisioneri për ekonomi I bllokut, nuk mund ta marrë atë drejtpërdrejt nga vendet anëtare të BE-së, ai dëshiron ta marrë hua. Qëllimi nuk duket se ka rëndësi. Ajo që ka rëndësi është se Komisioni merr para – shumë prej tyre – edhe nëse kjo do të thotë të grumbullojë një mal borxhesh.
Në vitin 2020, Gentiloni luajti një rol kyç në krijimin e NextGenerationEU (NGEU), programi i urgjencës që i mundësoi BE-së të marrë hua mbi 800 miliardë euro (858 miliardë dollarë) për t’u marrë me efektet e pandemisë COVID-19. Majin e kaluar, ai donte të mblidhte fonde për të ndihmuar Ukrainën dhe në tetor ai sugjeroi lëshimin e borxhit të përbashkët për të ndihmuar qytetarët evropianë me faturat e tyre të gazit. Tani, mes një vale emetimesh të borxhit të përbashkët, Komisioni Evropian planifikon të konkurrojë me Aktin e Reduktimit të Inflacionit prej 369 miliardë dollarësh të presidentit amerikan Joe Biden, i cili përfshin subvencione për projektet e energjisë së pastër. Ndërsa plani i ri mund të mos përfshijë huamarrje të reja, ai propozon një “fond të ri evropian të sovranitetit” për të investuar në teknologjitë e gjelbra.
Është e dyshimtë që përfitimet e këtyre programeve do të justifikojnë kostot e tyre. Për shembull, duket se nuk ka asnjë lidhje midis shpërndarjes së fondeve të NextGenerationEU (NGEU) dhe ashpërsisë së shpërthimeve lokale të COVID -19. Sidoqoftë, ekziston një korrelacion negativ midis ndihmës NGEU dhe GDP-së për frymë, me disa nga vendet më të varfra që ishin më pak të prekura nga virusi, morën shuma marramendëse parash.
Problemi me zbavitjen aktuale të huamarrjes së Komisionit është se vetë rregullat e BE-së e ndalojnë atë të marrë borxhe. Neni 311 i Traktatit për Funksionimin e Bashkimit Evropian thotë qartë se BE-ja duhet të financohet tërësisht nga burimet e veta. Kjo është arsyeja pse shtetet anëtare duhej të pajtoheshin unanimisht për krijimin e NGEU.
Një problem tjetër madhor është mungesa e qartësisë se kush do të përballojë koston e këtij borxhi. Politikanët dhe ekonomistët shpesh thonë se barra e borxhit të BE-së në mënyrë të pashmangshme do të bjerë mbi brezat e ardhshëm të taksapaguesve, të cilët do të duhet ta shërbejnë atë. Ndërsa ka disa të vërteta për këtë, kursimtarët e sotëm do të paguajnë çmimin më të lartë.
Ashtu si pjesa më e madhe e botës së zhvilluar, Evropa po zhytet nga rikthimi i stagflacionit. Në një mjedis stagflacioni, ngjarje të papritura (si lufta në Ukrainë ose Covid-19) krijojnë goditje në ofertë që përkthehen në rritje të çmimeve për shkak të kërkesës së tepërt. Lëshimi i borxhit të ri krijon më shumë kërkesë, duke nxitur më tej inflacionin.
Ndërsa rritja e çmimeve duket se po ngadalësohet, inflacioni i eurozonës është ende në 8.5% – katër herë më i lartë se objektivi i Bankës Qendrore Evropiane prej 2% – dhe mund të rritet përsëri. Edhe norma më e fundit e inflacionit bazë, e cila përjashton çmimet e paqëndrueshme të ushqimeve dhe energjisë, qëndroi në 6.2%, shumë më e lartë se sa ishte parashikuar.
Gjatë dekadës stagflacioniste të viteve 1970, u desh pak kohë që të vinte një spirale e çmimit të pagave. Pa fund në horizont për luftën në Ukrainë dhe daljen e qëndrueshme të të rinjve nga forca e punës, inflacioni i lartë ka të ngjarë të qëndrojë.
Vazhdimi i inflacionit të lartë i bën pensionistët që kursenin me zell për pleqërinë, së bashku me kursimtarët që i investojnë paratë e tyre në asete të siguruara me vlerë nominale, si sigurimi i jetës, viktima të vërteta të borxhit të Evropës. Efektet e shpërndarjes mund të rezultojnë të thella, nëse jo katastrofike.
Në kujtimet e tij Bota e djeshme, shkrimtari austriak Stefan Cvajg përshkroi gjallërisht sesi hiperinflacioni i viteve 1920 varfëroi dhe radikalizoi borgjezinë e vogël. Asgjë, shkroi ai, nuk i bëri gjermanët aq “të urryer dhe të pjekur për Hitlerin” sa inflacioni. Historiani amerikan Gerald Feldman e vërtetoi këtë vëzhgim në librin e tij të rëndësishëm të vitit 1997 mbi inflacionin gjerman, Çrregullimi i madh.
Sigurisht, rritja e sotme inflacioniste nuk është aspak si krizat e hiperinflacionit të fillimit të shekullit të njëzetë. Por çdo episod inflacioni fillon pak. Truku është ta kapni atë në syth para se të dalë jashtë kontrollit. Siç do të thoshin romakët, principiis obsta (“rezistoni fillimit”).
Planet e Komisionit Evropian për të mbledhur miliarda duke emetuar bono afatgjata të BE-së janë ligjërisht të dyshimta dhe ekonomikisht të papërgjegjshme. Kjo huamarrje, për të cilën kërkohen vazhdimisht justifikime të reja, është dukshëm inflacioniste. Për më tepër, qasja e Komisionit mund të minojë stabilitetin evropian dhe të rrezikojë monedhën e përbashkët.
Nëse do të vazhdonte në rrugën e saj aktuale, BE-ja do të dëmtonte aftësinë kreditore të obligacioneve të qeverisë evropiane. Kur ish-kryeministrja e Mbretërisë së Bashkuar Liz Truss injoroi në mënyrë të ngjashme të gjitha paralajmërimet dhe kërkoi të rriste borxhin kombëtar tashmë të ngritur të Britanisë me propozimin e saj katastrofik për uljen e taksave vitin e kaluar, ajo i trembi investitorët, rrëzoi paundin dhe iu tregua shpejt dera.
Bankierët qendrorë në Evropë dhe SHBA kanë rritur normat e interesit në mënyrë agresive gjatë 18 muajve të fundit për të zbutur inflacionin. Zbatimi i planeve të Gentilonit do t’i minonte këto përpjekje. Çdo borxh i ri tani është inflacioniste dhe si rrjedhim potencialisht shkatërrues për stabilitetin e euros.
E gjithë kjo nuk do të thotë se politikëbërësit nuk duhet të ndjekin kauza të denja. Por në një mjedis stagflacionist, mënyra për ta bërë këtë është përmes taksave ose shkurtimeve të tjera të shpenzimeve – jo borxhit. Nëse Komisioni Evropian ka nevojë për para, ai duhet të kërkojë nga parlamentet kombëtare të shteteve të tij anëtare. Dhe nëse refuzojnë, BE-ja nuk duhet ta marrë hua. Të veprosh ndryshe do të vinte në rrezik ëndrrën e bashkimit evropian.
Hans-Werner Sinn, është profesor i Ekonomisë në Universitetin e Mynihut, dhe ish-president i Institutit Ifo për Kërkime Ekonomike. Ai shërben në Këshillin Këshillimor të Ministrisë Gjermane të Ekonomisë.
(Përkthyer nga KlanKosova.tv)